Naast de gevolgen van de coronacrisis zijn er op dit moment nog meer onzekerheden over de financiële positie van gemeenten.
Het Rijk is al een lange tijd bezig met de herijking en herverdeling van de algemene uitkering. De grondslag voor de opschalingskorting staat er discussie. Decentralisaties zijn met financieel ontoereikende middelen in uitvoering van de gemeenten, waarbij beleidsvrijheid vanuit het rijk wordt beperkt. Er zijn de afgelopen maanden verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de financiële positie van gemeenten. Op basis van de huidige inzichten in de decentralisaties in het sociaal domein worden afspraken over nieuwe decentralisaties verscherpt gevoerd.
Bij al deze onderwerpen spelen onduidelijkheden over de compensatie van het rijk. Dit terwijl de kosten vaak al wel in begrotingen zijn opgenomen. Bij gemeenten heeft dit als gevolg dat het steeds moeilijker wordt om een structureel sluitende begroting op te stellen zonder dat onomkeerbare bezuinigingen moeten worden ingezet.
Omdat deze compensaties nog niet zijn vastgesteld en dat het vaststellen mogelijk nog langer gaat duren vanwege de huidige status van het kabinet is een leidraad (vanuit een aantal grote gemeenten) opgesteld hoe met deze onzekerheden kan worden omgegaan. Uitgangspunt hierbij is wel dat in het kader van voorzichtigheid nog geen inkomsten mogen worden geraamd die niet zeker zijn. Daarnaast zal het Rijk niet van alle afzonderlijke onderdelen een budgettaire aanpassing doorvoeren. Deze zullen waarschijnlijk in samenhang worden bekeken.
Het is belangrijk om een beeld te hebben wat de gevolgen kunnen zijn van verschillende onderdelen en wat de financiële omvang ongeveer is.
Gemeentefonds
Onderdelen die van invloed zijn op dit onderdeel zijn: het accres 2022 en verder, de herijking, volumeontwikkelingen en de opschalingskorting.
Accres 2022 en verder
Vanwege de coronacrisis heeft het rijk het accres 2020 en 2021 vastgepind om gemeenten meer zekerheid te geven in deze periode. We weten niet of en op welk niveau de accressen voor 2022 en verder dadelijk weer worden gevolgd en of dit nadelig of voordelig uitvalt ten opzichte van de bestaande ramingen.
Herijking gemeentefonds
De herijking van het gemeentefonds gaat waarschijnlijk in 2023 in en wordt in de meicirculaire 2022 bekendgemaakt. Op basis van tussentijdse uitkomsten hoort Zevenaar bij de voordeelgemeenten. De huidige raming is nog gebaseerd op de oude gemeenten Zevenaar en Rijnwaarden (cijfers 2017). Het herverdeeleffect de twee oude gemeenten bedraagt € 1,5 miljoen voordelig. Het herverdeeleffect van één nieuwe gemeente Zevenaar zou behoorlijk anders kunnen zijn. Ook is er landelijk nog veel discussie over de herijking, wat mogelijk leidt tot een ander negatiever resultaat.
Opschalingskorting
De opschalingskorting is voor de jaren 2020 en 2021 “bevroren”. Voor Zevenaar gaat het om € 320.000. Het bedrag van de opschalingskorting loopt daarna nog op tot € 1,7 miljoen in 2030.
Sociaal domein
Hier zijn onzekerheden over de compensatie jeugdzorg en het WMO-abonnementstarief.
Compensatie jeugdzorg
Uit onderzoeken blijkt dat de gemeenten ongeveer 1,5 miljard tekort komen op de jeugdzorg. Het rijk heeft in 2021 en 2022 al incidenteel extra bedragen toegezegd van € 320 miljoen. Voor 2021 is onlangs nog € 600 miljoen extra incidenteel toegezegd. Een tekort van 1,5 miljard betekent voor de gemeente Zevenaar een bedrag van € 3 miljoen. Een bedrag van € 750.000 is daarvan al structureel in onze begroting opgenomen.
Abonnementstarief
De aanzuigende werking van het abonnementstarief is landelijk over 2019 berekend op € 226 miljoen terwijl de compensatie daarvoor € 145 miljoen is. Een tekort dat voor Zevenaar uitkomt op € 160.000. Het Rijk heeft aangegeven om de gemeenten hiervoor niet te compenseren.
Omgevingswet
Uitgangspunt voor de invoeringsdatum van de wet blijft 1- 1-2022, maar er is nog wel veel discussie of dit haalbaar is. Bekend is dat transitiekosten hoger zijn dan in 2016 aangenomen (tussen de 1,0 en 1,6 miljard). Dit zijn kosten die ook al in 2020 en eerder gemaakt worden. Vooralsnog is er vanuit het Rijk geen compensatie voorzien. Voor Zevenaar betekent dit een bedrag aan transitiekosten van € 2 à € 3 miljoen. In Zevenaar is € 2,6 miljoen beschikbaar gesteld uit de algemene uitkering. Later is daar weer € 200.000 op bezuinigd.
Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (WKB)
Deze wet leidt tot verminderde legesinkomsten door het vervallen van de vergunningsplicht van
technische bouwactiviteit door verschuiving van het werk naar de markt. De financiële impact voor gemeenten is nog onduidelijk.